HET LEEUWENHART VAN SOFIA (PFC Levski Sofia - PFC CSKA Sofia)
SOFIA DERBY: PFC LEVSKI SOFIA - PFC CSKA SOFIA. Langzaam scroll ik via social media langs vakantiefoto’s van vrienden. Dan komt ook het zonnige Sunny beach voorbij.
“Mocht ik ooit naar Bulgarije gaan, dan sla ik Sunny Beach in ieder geval over,” is het eerste wat ik tegen mijn vrouw roep.
Dan kom ik een stukje tegen over de Sofia derby en lees ik wat over de achtergrond van deze wedstrijd. Als ik wat vragen stel op een forum over de Sofia derby ontvang ik al snel een persoonlijk bericht van Dimitar, een CSKA fan. Los van mijn eerdere zoektocht voor deze derby ontvang ik een berichtje van een Nederlander die werkzaam is in Sofia.
“Hoi, ik woon in Bulgarije, als je naar Levski Sofia tegen CSKA Sofia wil kan ik je aan een kaartje helpen en je kunt bij mij slapen in verband met je project De Publiekswissel, wat ik een top pagina vind!” Het kan geen toeval zijn natuurlijk. De Nederlander is voor mij geen onbekende. Het is Jorim, het broertje van een vriend van mij. Goedkope vluchten, gratis onderdak en ook het eten en drinken kost niet veel in Bulgarije. Allemaal redenen om mijn ticket te boeken.
We vertrekken naar Sofia voor de drukst bezochte en ook nog eens de meest heftige wedstrijd van Bulgarije: de stadsderby van Sofia. Het is ПФК ЦСКА София tegen ПФК Левски София. Wie een beetje Bulgaars kan ontcijferen ziet meteen dat het gaat om de twee grootmachten in het Bulgaarse voetbal. Het is de eeuwige stadsderby van Sofia tussen Professional Football Club CSKA Sofia en Professional Football Club Levski Sofia. “Never been to a riot? Get yourself out to a Sofia derby!” Dat is het eerste wat ik via een zoekopdracht op Google tegenkom. Het is een krantenartikel van de Engelse krant The Guardian. Verder kom ik erachter dat beide clubs wel een fascinatie hebben voor het fascistische en rechts-extremistische gedachtegoed. Alles bij elkaar heb ik het gevoel dat deze derby wel eens de heftigste kan worden die ik tot nu toe heb bezocht.
“Huil! Voor de stad Sofia
Ik zie een zwarte galg
Uw enige zoon, Bulgarije
Hangt met ongekende kracht”
Het is de strekking van het gedicht van Hristov Botev, een goede vriend van Vasil Ivanov Kunchev en tevens revolutionair. De tekst plaats ik boven mijn illustratie van het nationale stadion dat vernoemd is naar Vasil Ivanov Kunchev, in de volkmond Vasil Levski. In februari van 1873 wordt Vasil Levski in Sofia opgehangen door de leiders van het Ottomaanse rijk. Levski, wat zoiets betekend als leeuwenhart, strijd voor een onafhankelijk Bulgarije en daarom wordt hij door de inwoners nog steeds gezien als meest beroemde Bulgaar aller tijden. Overal is zijn beeltenis in de stad terug te vinden. Vijf jaar na zijn dood kreeg Bulgarije een zelfbestuur binnen het Ottomaanse Rijk. Pas in 1908 werd Bulgarije deels onafhankelijk en stond het vooral onder invloed van de Sovjet-Unie. Na de val van het communisme in 1990 is de Republiek Bulgarije pas echt een zelfstandig land. De communistische invloeden zijn één van de redenen dat de Bulgaren niet echt eigen Bulgaarse gebruiken hebben. Behalve Bulgaarse kaas over je slappe friet hebben de Bulgaren ook niet echt een eigen bekende specialiteit.
Vasil Levski is een nationale held voor de Bulgaren en veel instituten worden naar hem vernoemd. Als studenten in 1914 een voetbalclub oprichten krijgt het niet geheel toevallig de naam Sport Club Levski. Sport Club Levski won in 1922 de eerste voetbalcompetitie van Bulgarije. Al bestond de eerste competitie louter uit clubs uit Sofia. De grootste rivaal van Levski Sofia is CSKA. Hoewel CSKA pas veel later is opgericht heeft het toch meer titels gewonnen en is het de meest succesvolle club van Bulgarije. CSKA is een afkorting van Centralen Sporten Klub na Armijata Sofia. De club van het leger. De Chervenite, de Roden, worden opgericht na de tweede wereldoorlog in 1948. Het geeft de derby wel een bijzondere insteek. De club van de revolutionairen tegen de club van het leger. De derby die de meeste impact heeft gehad is de beker finale van 1985. CSKA wint met 2-1 van rivaal Levski. De wedstrijd wordt overschaduwd door vreemde beslissingen van de scheidsrechter en gevechten tussen spelers. Beide clubs moesten hun naam wijzigen en spelers en betrokkenen werden geschorst voor een langere tijd. CSKA veranderde de naam naar Sredets en Levski ging door het leven als Vitosha Sofia. Een jaar later werden alle schorsingen weer ingetrokken. Na de val van het communisme in 1990 veranderen beide clubs weer terug naar hun oude naam.
Dat in Bulgarije vreemde dingen gebeuren is geen verassing en het land ligt dan wel in de Balkan, maar in alles lijkt het meer op een Russische stad. De mensen zijn vrij stug en wie hier geld heeft die bepaald. In 2015 kwam CSKA juist wat geld tekort en hoewel de club 5e eindigde werd CSKA toch veroordeeld tot het spelen op het derde niveau van Bulgarije. Vorig seizoen kwam CSKA uit op het derde niveau, maar CSKA won de beker van Bulgarije en was hiermee de eerste club uit de historie die als derdeklasser de beker won. Aan het begin van dit seizoen mocht CSKA weer deelnemen aan de Bulgaarse A groep, het hoogste niveau van het land. Via een fusie van Chavdar Etropole, Litex Lovech en CSKA mocht de club verder onder de naam CSKA Sofia en nam het de licentie van Litex Lovech over, dat uitkomt op het hoogste niveau. Etropole ligt 80 kilometer buiten Sofia, wat het weer een vreemde fusie maakt.
Voetbal is oorlog en vandaag is dat overduidelijk. Overal zien we vandaag politie. Samen met Jorim loop ik door de stad langs alle toeristische trekpleisters van de stad. Daar ben je overigens heel snel klaar mee. De Alexander Nevski kathedraal is het enige mooie hoogtepunt in de verder grauwe en grijze stad. Even denken we zwarte rook van een pyro actie te zien, maar het blijken de uitlaatgassen van een paar bussen. Oude bussen uit het stenentijdperk volgepakt met politiemannen rijden af en aan door de stad. Een paar uur voor de wedstrijd kopen we voor een appel een ei een paar halve liters en drinken die in de buurt van het stadion op. Als we met onze biertjes in de hand naar het stadion willen lopen worden we aangehouden door de Bulgaarse politie. We verstaan vrij weinig en we denken dat we onze biertjes niet mee mogen nemen. Wanneer we de flesjes bij een prullenbak neer willen zetten schudden de mannen van nee. Jorim geeft zijn biertje aan de agent en alle politiemannen beginnen te lachen. Dan hebben ze door dat we naar de wedstrijd gaan. De omgeving rond het stadion is afgezet. Met onze flessenbier in de hand en in onze zakken lopen we naar het stadion waar we ons in een rode zee van fans begeven. Een alcoholverbod rond het stadion kennen ze hier dus niet. Op ons kaartje, dat we eerder die dag gekocht hebben, staan wat Bulgaarse teksten en als we vragen waar we moeten zijn krijgen we te horen: ‘you have tickets for the enemy!’. ‘Gooi je kaartje maar weg en voor 3 euro kan je bij ons zitten’. Als we aangeven aan de blauwe kant, de kant van Levski, te gaan zitten zegt de vriendelijke fan: ‘Tell them they can go to hell!’ We geven onze vriend een biertje en lopen naar de blauwe zijde van het stadion.
Vooraf wisten we dat het stadion veel te groot is voor deze derby, maar toch zijn de lange zijden van het stadion goed gevuld. Vandaag is het lekker weer en dat zorgt ervoor dat veel Bulgaren hun weg naar het stadion hebben gevonden. Het enige hoge hek hangt los als de CSKA fans eraan hangen en verder zijn alle deuren naar de sintelbaan gewoon open. Achter beide doelen staat het ramvol met echte fanatieke supporters en op de lange zijdes de iets minder fanatieke supporters. Want iedereen die hier is, die is fanatiek. Beide clubs hebben ongeveer een 12.000 man op de been weten te brengen waardoor het wel op een bekerfinale lijkt. We nemen plek op een veilige en tactische plek waar we geen fakkels hoeven te vangen, want het fakkelwerpen is hier wel tot een echte volkssport verheven. Links van ons spelen de fans een begrafenis na met een heuse priester die voor het vak staat met een boek in zijn hand. Een doodkist wordt naar beneden gedragen. De ceremonie begon al in de stad met een lijkwagen en al. CSKA is namelijk dood volgens de Levski aanhang en dat spreekkoor horen we veelvoudig door het stadion. De melodie zit het hele weekend in mijn hoofd. De wedstrijd is begonnen en de aanhang van CSKA komt met een groot spandoek van Stoichkov, de grootste voetbalheld van Bulgarije. Vandaag leer ik wat Bulgaarse spreekkoren bij, vooral anti CSKA liedjes, zien we veel fakkels en rook en geniet ik van het vreselijke slechte niveau op het veld. Maar dat maakt het juist wel leuk om te kijken. Geen halfslachtig tikkie terug naar de keeper. Halverwege de eerste helft komt Levski op voorsprong en we springen mee. Daar hoop je toch op. Een doelpunt en de gekte en ontlading die daarbij hoort. De Levski supporters zitten onder het scorebord en hebben, tot groot vermaak van de blauwe zijde, een afbeelding van een penis voor het logo van CSKA gehouden. Aan de overzijde gooien CSKA supporters fakkels naar het bestuur van Levski en richting het veld. Het spel gaat gewoon door, ze zijn wel wat gewend hier. Als de penis is verdwenen zien we een spandoek het Litex Lovech logo over de rode communistische ster van CSKA heen hangen. ‘Curva Litex’ is het volgende spreekkoor. In de tweede helft, als Sektor B, de blauwe zijde, helemaal onder de rook zit krijgt CSKA een penalty. Na veel discussie zien we niet veel later een dansende en springende rode massa. Na 90 minuten fluit de scheidsrechter af en heeft de derby geen winnaar en dat is misschien voor onze veiligheid maar goed ook. CSKA supporters mogen het stadion als eerste verlaten. Dan rennen een aantal mannen over de sintelbaan richting de Levski zijde en dat is voor de fanatieke aanhang van Levski het signaal om massaal de tribune te verlaten en de confrontatie te zoeken. Gelukkig is de ME op tijd en kunnen beide groepen uit elkaar worden gehouden. Wij moeten nog even wachten, maar dan mogen ook wij het stadion verlaten.
LONG JOHN EN Z-ROCK RADIO
Waxinekaarsjes verlichten het toilet omdat de lichten het niet doen en mijn mixed-plate ligt vol met één soort vlees omdat de rest op is. Welkom in Sofia waar de paard met wagens nog door de buitenwijken rijden. Naast me zit Alek, een CSKA fan die de wedstrijd niet heeft bezocht. Hij oogt vermoeit en dat is niet verwonderlijk. Samen met Stefan heeft hij net het sportprogramma op Radio Z Rock gepresenteerd. Via Dimitar ben ik in contact gekomen met Alek en die heeft ons op zijn beurt uitgenodigd voor een biertje bij het radio station. Vlakbij het Levski monument in het centrum van Sofia hebben Jorim en ik wat moeite om het opgegeven adres te vinden, maar we zitten vandaag, de dag na de derby, bij Alek in de studio. Alek woont in Sofia, maar hij vindt de stad te druk tegenwoordig. Met 1,5 miljoen inwoners heeft Sofia twee keer zoveel inwoners als onze eigen hoofdstad. Alek geeft aan dat ze over 20 minuten wel tijd hebben voor een interview op de radio over mijn derby project. Het overvalt me een beetje. Volgens Alek heeft Radio Z Rock een miljoen luisteraars. De druk wordt even opgevoerd. De vragen gaan natuurlijk over mijn derby beleving van de wedstrijd van gisteren. Stefan vertaald mijn antwoorden in het Bulgaars, want zoals gezegd, veel Bulgaren spreken geen woord Engels. Het interview duurt een paar minuten. Na de uitzending heeft Alek ons meegenomen naar een klein restaurantje. Waarom hij ons helemaal hierheen heeft gebracht weet ik niet, maar het gebaar is mooi.
Als echte Hollanders zitten Jorim en ik lekker te klagen. We klagen niet over het voedsel of het bier, nee Jorim heeft spierpijn en ik heb last van mijn hamstring. Aan het begin van de middag hebben we namelijk onze opwachting gemaakt tijdens een Bulgaarse voetbalwedstrijd. Ivan, eigenaar van de Long John bar, had ons uitgenodigd voor een potje voetbal. Ivan was zelf ooit keeper bij CSKA en vol trots laat hij een trofee zien die op de plank tussen de Rakija glazen staat. Mocht je ooit in de Long John komen, vraag iets over voetbal en je staat binnen no-time met een trofee in je hand. We beloven om te komen voetballen en voor we het weten staat een glas rakia voor ons klaar. Dat kunnen we niet laten staan.
Om half 12 staat Ivan ons al op te wachten voor de bar. Hij vraagt of we roken en ik ruik een iets andere geur dan een sigaret. We lopen naar de Russische school van Sofia en wachten tot het voetbalteam compleet is. Voor sommige Bulgaren duurt het wachten iets te lang en ze lopen het dichtstbijzijnde barretje binnen om een paar halve liters bier te kopen. Om bij het asfaltveld te komen moeten we ‘inbreken’. Een ijzeren deur met punten wordt beklommen. De elektriciteitsdraden hangen overal los. De keeper staat met een literfles bier in zijn ene hand en een sigaret in zijn andere hand. We bevinden ons op een binnenplaats van een groot schoolgebouw. De teams worden ingedeeld en we spelen in het team bij Ivan. In totaal spelen we met 12 man en hebben we een eerlijke verdeling gemaakt. Vooraf had ik mijn twijfels over het niveau. Al snel blijkt dat ik me over drankgebruik geen zorgen hoef te maken, dat heeft namelijk geen effect op het spel. Het bier drinken en het roken is in Sofia dezelfde levensbehoefte als ademen. Het is een leuke en spannende pot waarbij het even duurt, maar met gevaar voor eigen leven maak ik mijn eerste doelpunt op Bulgaarse grond. Het asfalt is nat en hier en daar liggen ijzeren rasters, die vanwege de regen spekglad zijn. Grote graffiti afbeeldingen achter ene doel en de grauwe school met tralies maakt het Oostblok gevoel helemaal af. In de rust gaat meer bier door de kelen van de mannen dan water. Het is een bierteam in het kwadraat. Toch is het niveau vrij hoog. Als we met een eindstand 8-4 het veld aflopen, ik een hattrick heb gemaakt vragen de mannen of ik volgende week weer kom. Dat lijkt me wel wat. Bij een lokaal barretje, vlakbij de bekende kathedraal, genieten we van de derde helft. Zoals overal gaat de discussie over spelsituaties tijdens de wedstrijd. Wel of geen hands. Wel of geen achterbal. Bulgaren zijn vreselijk stug, maar voetbal doet wonderen. Overal in de wereld!
15-10-2016
'34 1 - 0 Francis Narh
'77 1 - 1 Preslav Yordanov
Stadion: Vasil Levski Stadion
Toeschouwers: 25.000